‘Abortus is in Polen illegaal’… berichtte de Trouw. ‘Vijf jaar cel voor abortus in Polen’… meldde de NOS. ‘Poolse overheid wil (nog steeds) de baas zijn over vrouwenbuiken’… kondigde de Belgische Charlie Magazine. ‘Een minderjarig meisje dat verkracht werd door haar vader mag geen abortus meer plegen’… rapporteerde de Amnesty International.

In dit blog neem ik je mee op, aan één kant een emotionele reis. Maar wel een reis die nodig is omdat veel onjuiste berichten over Polen de wereld bereiken. Ten eerste ga ik de situatie van de Poolse vrouwen uiteenzetten. Daarnaast zal ik de oude en nieuwe abortuswet in Polen vergelijken en een antwoord op de vraag zoeken: klopt het nieuws over Polen in Nederland? Dus aan de andere kant is deze reis gebaseerd op feiten. Ten slotte tracht ik om zo goed mogelijk uit te leggen wat eigenlijk abortus is en waarom de Katholieke Kerk zich aan haar principes vasthoudt.

De vrouwenrechten in Polen

Op 11 november 1918 heeft Polen haar onafhankelijkheid teruggekregen en precies 17 dagen later vaardigde de Poolse staatsman Józef Piłsudski (uitspraak de Poolse letters ‘ó’ en ‘u‘- zoals ‘oe’ in het Nederlands) een decreet uit dat de actieve kiesrecht aan de Poolse vrouwen toekende. Dat gebeurde één jaar eerder dan in Nederland waar de vrouwen eerst in 1917 een passieve stemrecht kregen. Vervolgens in 1919 bemachtigden zij een volledige kiesrecht. De intentie van dit blog is niet om verder de hele geschiedenis van de vrouwenrechten in Polen uiteen te zetten. Ik vond het echter waard om deze informatie met jullie te delen en een handige link te plaatsen. Maar welke rechten hebben de vrouwen in Polen nu? Hebben zij minder of meer rechten t.o.v. bijvoorbeeld Nederland? Hieronder plaats ik een vergelijking tussen Polen en Nederlands o.b.v. de volgende criteria: zwangerschapsverlof, ouderschapsverlof en gender pay gap:

Zwangerschapsverlof
De vrouwen hebben recht op:
– 20 weken verlof bij een eenling,
– 31 weken verlof bij een tweeling,
– 33 weken verlof bij een drieling,
– 35 weken verlof bij een vierling,
– 37 weken verlof bij een vijfling (of meer).
Ter vergelijking krijgen de Nederlandse vrouwen 16 weken zwangerschapsverlof bij een eenling en vanaf 1 april 2018, 20 weken bij een meerling. Na de geboorte van mijn tweeling moest ik genoegen nemen met 16 weken zwangerschapsverlof net zoals bij een geboorte van een eenling.
In Polen kunnen de vrouwen vanaf 6 weken voor de uitgerekende datum het zwangerschapsverlof laten ingaan. Tevens hebben zij de vrijheid om te beslissen dat zij tot het eind van de zwangerschap willen werken mits geen andere medische indicatie is afgegeven. En wie heeft er recht op zwangerschapsverlof en hoe hoog is de zwangerschapsuitkering? Alle werkende vrouwen hebben recht op het verlof. De hoogte van de uitkering is afhankelijk van het gemiddelde maandsalaris van de laatste 12 maanden voorafgaand aan de geboorte van het kind. Dat is het geval voor de in loondienst werkende vrouwen in Polen, tevens voor de zzp-ers en boerinnen. Voor de laatste twee groepen ziet het er anders uit in Nederland. Zij hebben recht op een zwangerschapsuitkering. Deze uitkering heet de Zelfstandige en Zwanger-regeling (ZEZ). De maximale uitkering is gelijk aan de minimumloon mits de vrouw in het afgelopen jaar ten minste 1.225 uur heeft gewerkt. Waren er minder gewerkte uren, dan wordt de uitkering verminderd.

Ouderschapsverlof
De vrouwen in Polen hebben ook recht op het ouderschapsverlof. In totaal 32 weken bij geboorte van één kind, die opgenomen kan worden in maximaal vier delen. Eén deel van het verlof moet gelijk na het zwangerschapsverlof opgenomen worden. Zowel de moeder als de vader hebben recht op het verlof net zoals in Nederland. Bij de geboorte van een meerling krijgen de Poolse ouders twee weken extra. De ouders hebben tijd om het verlof op te maken tot het einde van het kalenderjaar waarin het kind 6 jaar oud wordt. Ter vergelijking krijgen de ouders in Nederlands 26 weken ouderschapsverlof per kind tot dat het kind 6 jaar wordt. Echter is het verlof in Nederlands onbetaald (je kunt via de belastingaangifte een gedeelte van het verlof aftrekken). In Polen krijgen beide ouders 80% doorbetaald. Als ouder kun je ook nog tussen twee opties kiezen: het hele verlof 80% betaald krijgen of de eerste 6 weken 100% en daarna voor de resterende weken 60%.
Is situatie van de Poolse vrouwen o.b.v. de boven genoemde gegevens echt zorgwekkend? Moeten de Europese politici zo veel heisa maken? … 🤔 … we gaan verder.

Gender pay gap
In de berichtgeving horen we steeds vaker hierover… gender pay gap… maar wat is dat eigenlijk? Het is het beloningsverschil tussen mannen en vrouwen die werken. Er zijn twee soorten kloven: ongecorrigeerde en gecorrigeerde. Die laatste houdt rekening met de opleiding, het aantal gewerkte uren, werkervaring, beroep etc. Volgens de Eurostat behoort Polen tot top 5 landen waar de gender pay gap het laagst is (in het linkje kun je het grafiekje zien). Samen met Roemenië, België, Luxembourg en Italië. In Nederland is de gender pay gap hoger dan het EU-gemiddelde. De hoogste gender pay gap is in landen zoals Estland, Tsjechië en Duitsland. In Polen bedroeg de pay gap index in de publieke sector slechts 2,8 procent, terwijl deze indicator in de meeste EU-landen op een niveau van meer dan 10 procent lag. In de particuliere sector bedroeg de loonkloof tussen mannen en vrouwen in Polen 16,1 procent wat in vergelijking met andere EU-landen op een gemiddelde uitkomt.

Het geweld tegen vrouwen – Polen vs andere Europese landen

In 2013 werd er in de EU een uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar geweld tegen vrouwen. Vanaf 2017 is de data online beschikbaar. Hieronder informatie over wat er gemeten wordt, wat dat is, wat het inhoudt en hoe de situatie van de Poolse vrouwen eruitziet t.o.v. andere Europese landen.
Met dit jaarlijks onderzoek van de UN Women worden het partnergeweld tegen vrouwen gemeten. Dat is de zogenoemde IPV (Intimate Partner Violence) en is als volgt gedefinieerd: ‘Partnergeweld is iedere vorm van fysiek, seksueel, psychisch of economisch geweld tussen echtgenoten, of personen die samenwonen of samengewoond hebben en tussen wie een duurzame, affectieve en seksuele band bestaat of bestaan heeft. Het gaat dus om alle vormen van geweld tegen zowel partners als ex-partners“. Er wordt onderscheid gemaakt tussen partnergeweld tijdens de levensduur en partnergeweld in de laatste 12 maanden. Daarnaast wordt de statistische data verzameld rondom het seksuele non-partnergeweld tijdens de levensduur.
Binnen de Europese Unie behoort Polen tot de landen met het laagste percentage van het partnergeweld en non-partnergeweld:
– Minste partnergeweld tijdens de levensduur plaats nummer 3 t.o.v. 23 van Nederland
– Minste partnergeweld in de laatste 12 maanden nummer 2 op de lijst t.o.v. 16 van Nederland
– Minste seksuele non-partnergeweld tijdens de levensduur plaats nummer 4 t.o.v. 27 van Nederland

Genderongeleijkheid

De VN voert ook een uitgebreid statistisch onderzoek naar de genderongelijkheid index. D.m.v. dit verhoudingscijfer wordt ongelijkheid tussen vrouwen en mannen gemeten in drie verschillende aspecten:
– reproductieve gezondheid, die gebaseerd is op moedersterfte en geboortecijfer onder adolescenten,
– empowerment, die gebaseerd is op het aandeel van vrouwen in het parlement en het percentage van vrouwen met secundair onderwijs,
– arbeidsmarktparticipatie.
Op de wereldlijst staat Polen op de 35e positie, binnen de EU op de 28e. De lagere score heeft met name te maken met het geboortecijfer onder adolescenten (dit cijfer is uitgedrukt als het aantal geboortes per 1000 vrouwen in de leeftijdscategorie 15-19 jaar). Volgens het rapport is dit cijfer alsnog lager dan bijvoorbeeld in Malta of in de VS en ongeveer net zo hoog als in Groot Brittanië. Dus ik zeg geen paniek, dit is echt geen goede rede om Polen van alle kanten te moeten aanvallen.

De oude vs de nieuwe abortuswet

Volgens de wet van 1993 is abortus in Polen alleen toegestaan in drie gevallen:
1. De zwangerschap vormt een bedreiging voor het leven of de gezondheid van de moeder. Abortus in dit geval mag uitgevoerd worden ongeacht het aantal weken van de zwangerschap.
2. Als ernstige afwijkingen aan de foetus vastgesteld worden door middel van een prenataal onderzoek.
3. De zwangerschap is het gevolg van verkrachting of een ander misdrijf, zoals incest.
Ter vergelijking wordt dezelfde abortuswet in de staat Zuid-Australië (in Australië is de abortuswet niet in elke staat hetzelfde, net zoals in de VS) of Nieuw Zeeland gehandhaafd. In Europa is Polen het enige land dat deze ‘strenge’ wet aanhoudt. Echter is de wet in Ierland en Finland eigenlijk vergelijkbaar. Daar heeft een vrouw ook recht op abortus in het geval van moeilijke socio-economische omstandigheden. Door de eventuele invoering van de nieuwe abortuswet zou het nummer 2 niet meer legaal zijn. Dat is het enige verschil! Dat betekent dat het artikel van de Amnesty International onjuist is. In dit artikel wordt gemeld: ‘Als het goedgekeurd wordt, kan een minderjarig meisje dat verkracht werd door haar vader geen abortus meer plegen’ (in het begin heb ik een linkje naar dat artikel geplaatst).
En hoe zit het met met de gevangenisstraf zoals NOS het meldde? Dat is gedeeltelijk juist. In het wetsvoorstel lees ik (naar eigen vertaling): Een persoon die de dood van een ongeboren kind veroorzaakt, wordt gestraft met een gevangenisstraf van 3 maanden tot 5 jaar. Hier gaat het om gynaecoloog en moeder zelf. Verder luidt het voorstel: een arts begaat geen overtreding indien het overlijden van een kind het gevolg is van medische handelingen, noodzakelijk om het leven van de moeder en/ of van het kind te redden. Wat wordt onder ‘dood van een ongeboren kind’ verstaan? Een illegale abortus als het geval 1 of 3 niet van toepassing is. Wat ik verder lees, is dat een gevangenisstraf voor een moeder als uitzondering wordt opgelegd: de rechtbank kan de moeder een verzachting van de straf toepassen of zelfs afzien van het opleggen van de straf. Eerlijk gezegd is dit voor mij niet helemaal duidelijk. Waarom zou een moeder lagere straf of helemaal geen straf krijgen terwijl ze eerst een schriftelijke toestemming voor de abortus moest ondertekenen? Want dat staat ook in de wet van 1993.

Als laatste komen we bij een emotioneel onderdeel van dit blog. Wat is eigenlijk abortus? Waarom is het door de Katholieke Kerk verboden? Hoe zit dat met de uitspraak ‘de baas zijn over de vrouwenbuikjes? Voor mij draait het om het antwoord op de volgende vraag:

Wanneer begint het leven?

In de geschiedenis der mensheid hebben verschillende theorieën zich ontwikkeld en de meningen van de meeste wetenschappers zijn hierover verdeeld. Sommige stellingen zijn gebaseerd op zogenaamde cruciale momenten in de ontwikkeling van de foetus bijvoorbeeld: het leven begint nadat de bevruchte eicel zich in de baarmoeder heeft geplaatst (d.w.z. na ongeveer een week). Volgens andere theorieën moet het wezentje op een mens lijken. Het is verder niet mijn bedoeling om de hele lijst te benoemen. Wat mij opvalt, is dat hoe meer wetenschappers zich hiermee bezig houden, hoe meer verschillende stellingen, die ook nog meer vragen dan antwoorden opleveren. Echter is het standpunt van het Christendom door de geschiedenis onveranderlijk gebleven. En dat biedt de houvast voor de mensheid. Het antwoord op de bovengenoemde vraag luidt:

Het leven begint bij de conceptie.

De abortus is dus eigenlijk beëindigen van een leven. En het zesde van de tien geboden is hierover duidelijk: ‘Gij zult niet doden’. Vandaar dat de Kerk achter deze stelling blijft. De vrouw beslist niet over haar buik maar over een leven. In de Bijbel zijn nog talloze citaten te vinden die dit standpunt verdedigen, zoals Psalm 22, 10-12:

U bent het toch Die mij uit de buik hebt getrokken,
Die mij vertrouwen gaf, toen ik aan mijn moeders borst lag.
Op U ben ik geworpen van de baarmoeder af,
vanaf de moederschoot bent U mijn God.

Er is één droevige situatie wanneer de abortus toegestaan wordt, namelijk in het geval dat het leven van de moeder in het gevaar is. In deze kwestie spreekt men eigenlijk niet over de abortus maar over het redden van het leven.

En zo heb ik in dit blog een reis gemaakt. Deze reis door feiten en cijfers, die voor zich spreken. De conclusie is dat de wet m.b.t. zwangerschaps- of ouderschapsverlof goed in elkaar zit voor de Poolse vrouwen. Op sommige gebieden zoals gender pay-gap doet Polen beter dan sommige EU-landen waaronder Nederland. Het wetsvoorstel werd uiteindelijk niet aangenomen. En ook al vindt Amnesty International of een andere organisatie het ‘streng’, dan moet de berichtgeving volledig naar waarheid zijn. Deze wet komt uit het geloof, en als ik me niet vergis is dat het recht van elke mens. En hier komen we eigenlijk op het thema ‘scheiding van de kerk en de staat’… maar hier een andere keer over.