Het Poolse onderwijssysteem bestaat uit basisonderwijs, voortgezet onderwijs (ook wel middelbare school genoemd) en vervolgonderwijs. In de eerste instantie lijkt het op het Nederlandse onderwijssysteem, echter zijn er grote verschillen. Dus hoe zit het Poolse onderwijs in elkaar?
Kinderdagverblijf
De opvang van de kinderen tot 3 jaar is nog niet zo populair in Polen als in Nederland. Dit vanwege een goede regeling van ouderschapsverlof. De vrouwen in Polen hebben recht op het ouderschapsverlof. In totaal 32 weken bij geboorte van één kind, die opgenomen kan worden in maximaal vier delen. Eén deel van het verlof moet gelijk na het zwangerschapsverlof opgenomen worden. Zowel de moeder als de vader hebben recht op het verlof net zoals in Nederland. Bij de geboorte van een meerling krijgen de Poolse ouders twee weken extra. De ouders hebben tijd om het verlof op te maken tot het einde van het kalenderjaar waarin het kind 6 jaar oud wordt. Ter vergelijking krijgen de ouders in Nederlands 26 weken ouderschapsverlof per kind tot dat het kind 6 jaar wordt. Echter is het verlof in Nederlands onbetaald (je kan via de belastingaangifte een gedeelte van het verlof aftrekken). In Polen krijgen beide ouders 80% doorbetaald. Als ouder kun je ook nog tussen twee opties kiezen: het hele verlof 80% betaald krijgen of de eerste 6 weken 100% en daarna voor de resterende weken 60%. Als de moeder dus gedeeltelijk doorbetaald krijgt, is het dus veel makkelijker om thuis te blijven en voor het kind te zorgen (en nee, dat is geen genderongelijkheid!).
De kosten
De opvang van de jongste kinderen in Polen kan zowel op een crèche zijn als door een gastouder (in het Pools niania). Er zijn twee soorten kinderdagverblijven: van de staat en privè. Het is niet makkelijk om een plek voor je kindje bij een kinderdagverblijf van de staat te krijgen. Beide ouders moeten full-time werken. De kosten variëren tussen 0-100 euro per maand… ja er zijn kinderdagverblijven die gratis zijn. Een privè kinderdagverblijf kost tussen 100-400 euro per maand, meestal exclusief maaltijden. Er is geen kinderopvangtoeslag.
In 2018 verscheen een rapport omtrent de kinderdagverblijven in Polen. In 2015 zat 12,4% van de kinderen op een creche in 2018 was dat 19,4%
Belangrijke verschillen
- geen kinderopvangtoeslag;
- aanzienlijk goedkoper;
- niet zo populair als in Nederland;
- tot 3 jaar (het kind mag ook tot het vierde levensjaar op de crèche blijven mits het onmogelijk is om het kind tot de kleuterschool toe te laten).
Kleuterschool
In het Pools: przedszkole wat je letterlijk als ‘voor de school‘ kunt vertalen. Wederom heb je twee soorten kleuterscholen: van de staat en privé. Als het om een privé kleuterschool gaat, dan is het aanbod heel breed. Je kunt kiezen tussen Montessori, taal-, sport-, muziek- of internationale kleuterscholen. Op een privé taalschool heb je veelal een native speaker als juf of meester.
De kosten
De maandelijkse kosten bedragen 30-50 euro, exclusief maaltijden voor een staatsschool, en 150-450 euro voor een privé kleuterschool, exclusief maaltijden. Een kleuterschool in Polen is voor kinderen vanaf 3 tot 7 jaar. Volgens de huidige regelgeving kunnen de ouders een aanvraag indienen voor toelating van een 6-jarig kind tot het eerste leerjaar op een basisschool.
Belangrijke verschillen
- niet gratis, zelfs een kleuterschool van de staat;
- valt niet onder de leerplicht;
- groot aanbod van privé kleuterscholen met verschillende profielen of thema’s;
- kleuterscholen en basisscholen zijn niet gecombineerd;
- een schooljaar begint altijd op 1 september;
- een kind van 3 begint met school ook altijd op 1 september in het jaar dat hij 3 jaar wordt (dus laat- en vroegleerlingen heb je in Polen niet).
De kinderen van 6 of 7 jaar oud gaan in Polen naar de basisschool.
Basisschool
De leerplicht begint op 1 september in het kalenderjaar waarin het kind 7 jaar wordt en duurt tot het einde van de basisschool, maar niet langer dan tot 18 jaar. Dit is de huidige wet in Polen. Een basisschool duurt 8 jaar in Polen en er worden volgende vakken aangeboden:
- Pools;
- wiskunde;
- vreemde taal;
- natuur (in de klassen 1-4);
- tweede vreemde taal (in de laatste twee jaren van de basisschool);
- muziek (in de klassen 4-7);
- kunst (in de klassen 4-7);
- geschiedenis (vanaf de vierde klas);
- maatschappijleer (in klas 8);
- biologie (vanaf de vierde klas);
- natuurkunde (vanaf de vierde klas);
- scheikunde (vanaf de vierde klas);
- aardrijkskunde (in de klassen 5-8);
- IT (150 uur verdeeld gedurende de hele basisschool);
- handarbeid (90 uur verdeeld in de klassen 4-6);
- gym (3 lesuren per week gedurende de hele basisschool);
- veiligheid (30 uur in het laatste schooljaar);
- mentoruren (150 uur gedurende de hele basisschool);
- religie of levensbeschouwing (de keuze is aan de ouders).
Er zijn verschillende soorten van basisscholen: openbare scholen, maatschappelijke scholen, dat wil zeggen opgericht door maatschappelijke organisaties of stichtingen, privéscholen, internationale privéscholen, voornamelijk in grote steden, zoals Krakau of Warschau, privéscholen met Cambridge programma of Britse of Amerikaanse scholen.
De kosten
De openbare scholen zijn ‘gratis’. De ouders dienen echter de schoolboeken zelf te bekostigen. Bij een privéschool moet je rekening houden met een maandelijks bedrag tussen 150-400 euro. De prijzen van Britse of Amerikaanse scholen zijn bijna op het niveau van Nederland (tussen 10.000-14.000 euro per jaar).
Belangrijke verschillen
- de basisschool in Polen duurt vanaf het 6e of 7e levensjaar en duurt tot het 14e of 15e levensjaar;
- kinderen beginnen op de basisschool met vier vakken: Pools, wiskunde, natuur en vreemde taal;
- de basisschool wordt afgesloten met examens: Pools, wiskunde en vreemde taal (in het Pools egzamin ósmoklasisty);
- in de Poolse lessen worden verschillende boeken uit de Poolse en wereldliteratuur besproken, de kinderen moeten gemiddeld één boek per maand lezen;
- er is een apart vak geschiedenis en geschiedenis van Polen.
Voortgezet onderwijs
Er zijn de volgende vormen van middelbare scholen in Polen:
- algemeen secundair onderwijs met een doorlooptijd van 4 jaar;
- technisch college met een doorlooptijd van 5 jaar;
- vakschool met een doorlooptijd van 3 jaar;
- vakschool met een doorlooptijd van 2 jaar.
De meeste technische colleges hebben een heel interessant aanbod gespitst op de veranderende behoeftes van de arbeidsmarkt. Hier kun je denken aan verschillende richtingen zoals: beheer van netwerksystemen, programmeren, robotica en software of grafische vormgeving etc. Op dit soort scholen wordt niet alleen het schoolprogramma van secundair onderwijs onderwezen maar ook technische beroepsvakken. In de communistische tijden was het aanbod van dit soort scholen heel anders.
De kosten
De kosten voor het voortgezet onderwijs zijn vergelijkbaar met de kosten voor de basisschool (zie boven) behalve de Britse en Amerikaanse privéscholen. Hier moet je rekening houden met ongeveer 20.000 euro per shooljaar.
Traditie
100 dagen voor het eindexamen wordt een feest door elke school georganiseerd, de zogenaamde studniówka wat letterijk vertaald honderd dagen betekent. Het feest wordt ingeleid door de leerlingen die de traditionele Poolse dans dansen. Ik heb het over ‘Polonez’ en dat heeft niks met de Nederlandse polonaise te maken. Kijk naar het filmpje:
Nadat de Polonez gedanst wordt, mag de boel los. Meestal worden externe zalen bij restaurants of hotels met dj’s of live bands gehuurd. Tijdens het feest geldt een verplichte galakleding.
Belangrijke verschillen:
- de middelbare school in Polen begint op het 14e of 15e levensjaar en duurt tussen 2-5 jaar afhankelijk van het niveau;
- de middelbare school wordt afgesloten met een traditioneel feest.
Vervolgonderwijs
Er zijn meer dan 400 universiteiten in Polen die een studie van 3 jaar of 5 jaar aanbieden. Een driejarig traject kun je met een hbo-opleiding en een vijfjarig traject met een universitair niveau in Nederland vergelijken. Er zijn universiteiten die de toelatingsexamens organiseren. Op basis van de uitslag word je wel of niet toegelaten. Bijvoorbeeld, om tot de Warsaw School of Economics toegelaten te worden moest ik 4 examens afleggen: wiskunde, aardrijkskunde, Engels en Duits.
De oudste universiteit is de Jagiellonische Universiteit in Krakau, die in 1364 opgericht werd. Deze universiteit telt vijftien faculteiten, waarvan de rechtenfaculteit de oudste is.
De kosten
De studie is in principe kosteloos voor de Poolse burgers. Je moet zelf de boeken aanschaffen en een huurkamer betalen als je op kamers zit. De buitenlanders dienen rekening te houden met de kosten rond 1.000-2.000 euro per jaar. Echter de burgers van de Europese Unie zijn vrijgesteld van deze jaarlijkse betalingen. Bovendien kun je in Polen ook deeltijd studeren. Naast de tweewekelijkse fysieke colleges in het weekend werk je full-time en betaal je voor één semester ongeveer 450-1.100 euro.
Er zijn ook pivé-universiteiten in Polen. De kosten per jaar voor een pivé-universiteit variëren tussen 1.000-3.000 euro per jaar in het geval van rechten en 8.000 tot bijna 10.000 euro voor een medische school.
Belangrijk verschil:
- de meeste faculteiten worden in het Pools onderwezen, daarom offreren de Poolse universiteiten cursussen Pools voor de buitenlandse studenten, in Nederland daarentegen worden de colleges velaar in het Engels gegeven.
Lees hier mijn artikel over het Poolse thuisonderwijs en onze ervaringen hiermee.
