In het Airborne Museum kun je veel leren over de slag om Arnhem. In de prachtige Villa Hartenstein in Oosterbeek komen verhalen tot leven over de Britse, Poolse en Amerikaanse militairen. Het monumentale pand was tijdens de Slag om Arnhem (1944) het Britse hoofdkwartier. Het museum is zeker een bezoekje waard, waar je veel kunt leren en beleven. Hieronder lees je mijn samenvatting van deze operatie en interessante weetjes over de Poolse generaal en zijn brigade.

Grootste militaire operatie in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

De operatie Market Garden was de grootste militaire operatie op het Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het doel was om meerdere burggen te veroveren, waaronder de Rijnbrug in Arnhem. De militaire manoeuvres begonnen op 17 september 1944, toen de duizenden mannen van de Britse 1e Luchtlandingsdivisie landden onder leiding van generaal-majoor Roy Urquhart. Sommige van hen per parachutes en anderen in zweefvliegtuigen. Zij bevonden zich op een aanzienlijke afstand van Arnhem bij Wolfheze en ten noorden van Heelsum. Behalve deze divisie namen de volgende militaire eenheden deel aan deze operatie: de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivise onder leiding vangeneraal-majoor Maxwell D. Taylor, de Amerikaanse 82e Luchtlandingsdivisie onder leiding van brigade-genaraal James Gavin en de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade onder leiding van de generaal-majoor Stanislaw Sosabowski. Elke militaire eenheid had zijn eigen ambitieuze plan. De Poolse parachutistenbrigade zou in de eerste instantie op 19 september landen. Vanwege de slechte weersomstandigheden werd de landing vertraagd en pas op 21 september uitgevoerd. Hun taak werd uiteindelijk: de Britten bij Oosterbeek te ondersteunen. Helaas mislukte de operatie Market Garden, wat een vertraging van half jaar voor de geallieerde opmars in het westen veroorzaakte.

Wist je dat?

  • De meerderheid van de Polen landde per parachute bij het dorp Driel, aan de zuidkant van de Rijn. Er waren ook Polen betrokken bij de gevechten in Oosterbeek en omgeving waar ze hun Britse collega’s steunden.
  • Ten noorden van de kruising met de Utrechtseweg in Oosterbeek, hebben de Polen de Britten uiteindelijk afgelost. Dat was tegen het einde van de slag. Op de avond dat de troepen zich over de Rijn terug moesten trekken, hebben de Polen op deze kruising in zware gevechten nog een Duitse aanval weten te stoppen.
  • De Polen waren één van de laatste eenheden die de afmars dekten bij de terugtocht over de Rijn.
  • De Poolse journalist Marek Swiecicki schreef één van de eerste boeken over de slag om Arnhem: ‘With Red Devils at Arnhem‘ (‘Rode duivels in Arnhem‘). Hij was als oorlogscorrespondent met de Britten meegekomen.
  • Een buitengewone synchronisatie van verschillende taken was vereist om de operatie goed te laten verlopen. De juiste volgorde was ook nog eens van groot belang, omdat één manoeuvre andere militaire bewegingen triggerde .
  • Sosabowski werd als zondebok voor het mislukken van deze operatie gezien. Uiteindelijk werd hij volledig gerehabiliteerd en in 2006 ontving postuum de Bronzen Leeuw.
  • De parachutistenbrigade van Sosabowski organiseerde trainingen voor de Noorse, Franse en Britse commando’s in parachutisten technieken. Tevens voor geheime agenten!
  • Voor de trainingen van de Franse commando’s heeft generaal Charles de Gaulle, in een persoonlijke brief, Sosabowski bedankt.
  • De Poolse autoriteiten hebben het Poolse paspoort van Sosabowski afgenomen omdat hij naar Groot-Britanië emigreerde. Hij heeft nooit een Brits paspoort aangevraagd en wilde dat ook niet. Een paar jaar na de oorlog keerde hij terug naar Nederland om deel te nemen aan herdenkingsplechtigheden. De douane wilde hem echter het land niet inlaten simpelweg omdat hij geen paspoort had. Sosabowski zou de volgende commentaar gegeven hebben: ‘Waarom vroegen jullie niet naar mijn paspoort toen ik hier voor het laatst was?’
  • Hij heeft 17 jaar in een Britse fabriek gewerkt en nooit geklaagd.
  • De Britse autoriteiten hebben hem de veteranenstatus niet toegekend.
  • Hij is in 1967 in Londen overleden. Twee jaar later hebben zijn trouwe parachutisten de diplomatieke barrières overwonnen en zijn as werd naar Polen gebracht.