Zondag, 22 juni 1941, 03:15 uur. Terwijl de eerste zomerse zonsopkomst aan de oostelijke horizon gloort, breekt de stilte langs een front van bijna 3.000 kilometer. Niet met een schot, maar met een daverend bombardement van artillerie en duizenden ontplofende granaten. Meer dan drie miljoen Duitse soldaten stormen over de grens, van de Baltische staten tot aan de Zwarte Zee. Hun doel: de totale vernietiging van de Sovjet-Unie. Het is het begin van Operatie Barbarossa, de grootste militaire invasie uit de geschiedenis.
Waarom heeft Hitler operatie Barbarossa uitgevoerd?
Ja, waarom? Hij had toch Stalin aan zijn kant.
Dat is een veelgestelde vraag die een cruciaal keerpunt in de Tweede Wereldoorlog raakt. Hitler en Stalin hadden in augustus 1939 het Molotov-Ribbentroppact hadden gesloten, een niet-aanvalsverdrag. Dit gaf Duitsland de ruimte om Polen en West-Europa aan te vallen zonder een oorlog op twee fronten.
De beslissing van Hitler om in juni 1941 toch de Sovjet-Unie aan te vallen (Operatie Barbarossa) kwam voort uit een combinatie van ideologische, strategische en economische drijfveren:
Ideologie (de kern)
Het nazisme was fundamenteel racistisch en anticommunistisch. Hitler beschouwde het Slavische volk als “Untermenschen” (minderwaardige mensen) en het communistische systeem als een creatie van het “Joods-Bolsjewisme”, zijn aartsvijand. Het pact met Stalin was voor hem een tactische, tijdelijke zet. Zijn einddoel, uiteengezet in Mein Kampf en andere toespraken, was altijd “Lebensraum” (leefruimte) in het oosten. Hij wilde het land veroveren, de Slavische bevolking verdrijven of tot slaaf maken, en het gebied koloniseren voor het Duitse volk.
Economische noodzaak
Het Derde Rijk had dringend behoefte aan grondstoffen om zijn oorlogsmachine draaiende te houden, met name: olie uit Kaukasus (Baku), graan uit Oekraïne (de “graanschuur van Europa”) en andere grondstoffen zoals ijzererts en mangaan. Door deze gebieden te veroveren, zou Duitsland zelfvoorzienend worden en een Britse blokkade kunnen weerstaan. Deze grondstoffen lagen precies in het gebied dat als Lebensraum was bestemd (Oekraïne, de Kaukasus). Verovering was efficiënter dan handel drijven.
Strategische en militaire overwegingen
Hoewel het Rode Leger zwak leek na de Grote Zuiveringen, was Hitler ervan overtuigd dat Stalin op termijn zou moderniseren en sterker worden. Hij wilde toeslaan voordat de Sovjet-Unie een onverslaanbare macht werd. Daarnaast was Groot-Brittannië de enige grote tegenstander na de val van Frankrijk (1940). Hitler hoopte dat door de Sovjet-Unie snel te verslaan, Groot-Brittannië zijn laatste potentiële bondgenoot op het continent zou verliezen en tot vrede zou dwingen. De snelle overwinningen in Polen en Frankrijk hadden Hitler overmoedig gemaakt. Hij geloofde dat de Sovjet-Unie in een paar maanden (voor de winter) verslagen kon worden met zijn bewezen tactieken.
Lebensraum
Korom, Hitler had Stalin niet “aan zijn zijde”. Hij zag hem als een tijdelijke en ideologische noodzakelijke bondgenoot om zijn eerste oorlogen te kunnen voeren. Operatie Barbarossa was het echte hoofddoel van zijn oorlog: het veroveren van ‘Lebensraum’ in het oosten en het vernietigen van het Joods-Bolsjewisme, zoals hij dat noemde. Het was de uitvoering van zijn centrale, racistische ideologie.
Voor Adolf Hitler woog de droom van ‘Lebensraum’ altijd zwaarder dan welke tactische loyaliteit ook. Operatie Barbarossa was geen misrekening, maar de onvermijdelijke ontknoping van een pact dat vanaf het begin gedoemd was te breken. Het was de dag waarop het masker van bondgenootschap viel, en Hitlers ware, genocidale oorlog begon.
